Təbiətin insana xeyirləri

Təbiət nədir?
-Təbiət insan zəkasından asılı olmayaraq öz-özünü tənzimləyən obyektiv varlıqdır. O, təbii proseslər və qanunauyğunluqlar əsasında yaranmış uzun sürən təkamül prosesində inkişaf etmişdir. İnsan-təbiətin bir hissəsi, onun ən ali üzvüdür. Bioenergetik varlıq olan insan kainatın ayrılmaz tərkib hissəsi olmaqla təbiət amilləri ilə qarşılıqlı təsirdə artır, yaşayır və inkişaf edir.
İnsan və təbiət

40 ildən artıq Afrika təbiətinin vəhşi aləmi ilə üz-üzə qalan Con Abamson yazır: “İnsan-təbiətin yalnız bir hissəsidir, onun ən ali məhsuludur. Lakin təxminən 5min il bundan əvvəl həmin insan ilk dəfə təbiətə qarşı üsyan etməyə başladı. Həmin təbiətə ki, onu yaşatmış və milyon ildən artıq yedirtmişdir. Beş min il texniki tərəqqi, təbiətin yaratdığı canlılar arasında yeganə ikiayaqlı qiyamçının beş minlik qələbəsi...”

Akademik S.S.Şvars göstərir ki, biosfer həyat üçün zəruri olan elementlərin optimal nisbətini milyon illərlə sabit saxlamış, lakin bir neçə onillik ərzində insan bu tarazlığı poza bilmişdir. Bu pozulma isə iqlimin qeyri-əlverişli dəyişilə bilməsi kimi qlobal təhlükə ilə nəticələnə bilər.

Fransız alimi C.Dorst qeyd edir ki, Yer kürəsində insanın peyda olması, tarixdə özünü geoloji dövrlərdə heyvanat və bitki aləmində qlobal miqyasda baş vermiş böyük yaradıcı, dağıdıcı və dəyişdirici proses kimi göstərilmişdir.

Təbiətin insana hansı xeyri var?

-İnsandan başqa digər canlılar bir-biri üçün qida rolu oynayır, hətta vəhşi heyvanların da olması vacibdir çünki onlar təmizləyici rolu oynayır. Bir qismi bitkiləri tozlandırır və.s  Ancaq insan təbiətdən lazım olandan artıq qarşılıqsız istifadə edir. İnsan düşdüyü mühitdə ətrafı öz eybəcər istəyinə uyğun dəyişir, ətrafı zibilləyir. Demək olar bütün növ heyvan və bitkiləri qida kimi istifadə edə bilir və ən əsası məhdudiyyətsiz artaraq öz növünü coxaldır. Deməli təbiət bizdən heç nəyi əsirgəmir. Yeməyimiz, havamız, sağlamlığımız təbiətdən asılıdır.

Bu qədər yaxşılığın qarşısında bəs insan təbiəti niyə korlayır?

- İnsanlar təbiətdən yalnız istifadə edir, təbiətin qeydinə qalmır və nəticədə təbiəti korlayır.

Bunun üçün hər bir insan təbiəti göz bəbəyimiz qorumalı, ətrafı çirkləndirməməli, yerə zibil tökməməli, təbiəti incitməməlidir.
 Gəlin təbiəti sevək!

Heyvanlar aləmi

Heyvanlar aləmini zoologiya elmi öyrənir. Heyvanların bir çox növləri var. Heyvanlar aləmi çox müxtəlif və zəngindir. 
Alimlərin son hesablamalarına görə Yer planetində yaşayan heyvan növlərinin sayı 2 milyondan artıqdır. Heyvan növlərini əmələ gətirən fərdlər istər böyük-kiçikliyinə, istərsə də kütlə etibarı ilə çox müxtəlifdir.

Məsələn, məməli heyvanlardan olan göy balinanın kütləsi 150 ton, kiçik qonurdişin kütləsi isə 3 qramdır. Həmçinin balıqlar, suda-quruda yaşayanlar, sürünənlər, quşlar, qurdlar, cücülər və digər heyvanlar arasında nəhənglər və cırtdanlar vardır. Heyvanları yaşadıqları mühitə görə iki yerə ayırmaq olar: ev heyvanları və vəhşi heyvanlar.
Ev heyvanları

Ev heyvanlarına: inək,qoyun at,uzunqulaq, ördək, toyuq, xoruz, qaz, hind quşu kimi quşlar və başqalarını aid etmək olar. Onlar bizə ət, süd,yun,yumurta və s. verirlər.

İnsan ev heyvanları olmadan keçinə bilməz. Onlar insana qida, isti əşyaların hazırlanması üçün yun verirlər. Bəzi heyvanlar insanla birlikdə yaşayır və onların sadiq dostlarına çevrilirlər.

Ev heyvanlarının da həmçinin insana ehtiyacı olur. İnsanlar ev heyvanlarına su, yemək verir, onlar üçün isti sığınacaq düzəldir , soyuq havadan və mümkün təhlükələrdən qoruyurlar. Ev heyvanları da nə vaxtsa vəhşi olublar, amma insanlar onları əhilləşdirib və belə heyvanlar tədricən vəhşi təbiətdə yaşamalarına kömək edən instinktlərini itiriblər.Ev heyvanlarının bizə xeyirləri çoxdur. Biz ev heyvanlarını qorumalıyıq. 

Vəhşi heyvanlar

Vəhşi heyvanlar azadlqda yaşayır və insan köməyinə ehtiyacları yoxdur. Onlar öz sığınacaqlarını özləri qurur, özləri qida əldə edir və təhlükə zamanı özləri müdafiə olunurlar. Bəzən insanlar vəhşi heyvanları əhilləşdirirlər. Onlardan bəziləri bu təlimləri yaxşı qəbul edir. Əhilləşdirilmiş heyvanları sirklərdə görmək olar. Amma buna baxmayaraq vəhşi heyvanlar it, pişik və s. kimi əsl ev heyvanlarına çevrilə bilməzlər.

Bitkilər aləmi

Mən bitkilər aləmiyəm. Mənim tədqiqatım oblektim çox genişdir. Mənim ailəmə mamırlar, qıjılar, qatırquyruğular, plaunlar, çılpaqtoxumlular və çiçəkli bitkiləri aid etmək olar.

Botanika elminin tədqiqat obyekti olan bitkilər Yer kürəsində geniş yayılmışdır.

Mən insanlar üçün çox faydalıyam. İnsanlar xəstələnəndə mən onlara dərman bitkilərimdən verirəm.  

Uşaqlar mənim meyvələrimi və tərəvəzlərimi çox sevir. Mənim sayəmdə Günəş vasitəsilə fotosintez prosesi gedir və canlıların yaşaması üçün oksigen istehsal olunur. Yaşıl bitkilər torpaqda üzvi maddələrin yeganə ilkin mənbəyidir. Onların torpaqəmələgətirici kimi əsas funksiyası maddələrin bioloji dövranı – torpaqdan qida elementlərinin və suyun mənimsənilməsi, üzvi kütlənin sintezi və həyat tsikli başa çatdıqdan sonra onun təzədən torpağa qaytarılmasıdır. Bioloji dövranın nəticəsi kimi – torpağın üst qatlarında potensial enerjinin və bitkilərin qida elementlərinin akkumulyasiyası torpaq profilinin tədrici inkişafını və torpağın əsas xassəsi olan münbitliyin inkişafını şərtləndirir.

Yaşıl bitkilər torpaqdakı mineralların transformasiyasında – bəzilərinin parçalanmasında və yenilərinin sintezində, profilin kökyayılan hissəsinin strukturunun formalaşmasında, həmçinin su-hava və istilik rejiminin formalaşmasında iştirak edir. Yaşıl bitkilərin torpaqəmələgəlmədə iştirakının xüsusiyyəti bitkinin tipindən və bioloji dövranın intensivliyindən asılı olaraq müxtəlifdir.

Bitki formasiyaları haqqında təlimin əsasları V.R.Vilyams tərəfindən işlənmişdir. Bitki formasiyalarının bölünməsinin əsas meyarları kimi V.R.Vilyams tərəfindən bitki qruplaşmasının tərkibi, torpağa daxil olan üzvi qalıqların xüsusiyyətləri və onun mikroorqanizmlərin təsiri altında parçalanmasının xarakteri və aerob və anaerob proseslərin müxtəlif nisbəti götürülmüşdür. O, bu prosesləri mülayim qurşağın ağac və ot formasiyalarının timsalında ətraflı şəkildə təsvir etmişdir. Hazırda bitki senozlarının torpaqəmələgəlmədə rolunu tədqiq edərkən maddələrin bioloji dövranının xarakteri və intensiliyi, həmçinin bioloji rejimi, yəni üzvi maddələrin illik tsikldə torpağa daxil olmasının müddəti və tempi də nəzərə alınır.

Torpaq tədqiqatlarında və ümumiləşdirmələrdə aşağıdakı bitki senozları fərqləndirilir: Ağac formasiyaları qrupuna daxildir: tayqa meşələri, enliyarpaq meşələr, rütubətli subtropik meşələr və rütubətli tropik meşələr;

Keçid ağac-ot formasiyaları qrupuna daxildir: kserofit meşələr, savannalar. Ot formasiyaları qrupuna daxildir: quru dərə və bataqlaşmış çəmənlər, prerilər, mülayim qurşağın bozqırları, subtropik kolluqlu bozqırlar.